Managuay

Mensen uit Bolivia (of Managuay, dat is hier niet duidelijk)

Juan (16) tekent een grote J op het rotsblok. ‘Zo, deze plek is van mij.’ Hij is de enige niet: twee dagen voor de vrijmarkt hebben tientallen mensen zich een stuk van het rotsplateau toegeëigend met letters en lijnen. Een paar meter verder houdt een man op een stretcher zijn plekje bezet. Juan: ‘Boliviahaatdag. De mooiste dag van het jaar.’

Afgelopen zondag was het zover. Op Boliviahaatdag, een officiële vrije dag, geven de Managuayanen publiekelijk uiting aan hun ongenoegen over aartsvijand Bolivia, het buurland waar de poncho’s altijd net iets kleuriger zijn, de panfluiten net iets groter en de cocabladeren net iets voller van smaak.

De politiek doet volop mee. Er zijn anti-Boliviaanse wetten, zoals de Ponchowet (sinds 2012 geldt een poncho als wapen, zodat een Boliviaan die een Managuayaanse vrouw aanspreekt, opgepakt kan worden voor ‘pronken met naderende verkrachting’), maar ook openlijk anti-Boliviaanse volksvertegenwoordigers.

Het bekendste voorbeeld is Paco Tornado van de extreem-rechtse PPP (Partij voor Paco). Tornado verwierf internationale bekendheid met zijn propagandafilm Flauta, waarin hij teksten uit de Boliviaanse grondwet combineerde met beelden van een brandende panfluit. Volgens hem is Bolivia geen land, maar een ‘fascistische ideologie.’ In Nederland levert die uitspraak meestal een vergelijking met Geert Wilders op, maar dat is niet terecht. Immers, de PPP bezet slechts twee zetels in het parlement, waarvan één voor Tornado’s moeder, en naar de politieke ambities van moeder Wilders is het vooralsnog gissen.

Op het rotsplateau daalt de schemering neer. Juan sluit zich aan bij een groepje dat blijft overnachten. ‘Viva Managuay!’ proosten ze even later, staand bij een vuurkorf. Een verdwaalde lama komt zich warmen, panfluitmuzikanten zetten ‘El condor pasa’ in, de man op de stretcher wikkelt zich in een poncho. Het lijken potdikkie wel Bolivianen.
Roger Abrahams

Deze culturele reportage was eerder te lezen in de Volkskrant.

Foto Maurizio Costanzo/Flickr.com

Vreugdevuur in San Cristóbal, 31 december 2012

Ramira (17) rookt doodgemoedereerd een shaggie op het plein van San Cristóbal, een stadje in de Managuayaanse Andes. Vriendin María (18) veegt met anderen de restanten van het nieuwjaarsvuur bijeen. Elke keer als deze haar een nagloeiende stoelpoot of speelgoedbazooka toeslingert, duikt Ramira opzij. ‘Gevaarlijk? Welnee,’ lacht ze. ‘Iedereen heeft hier derdegraads brandwonden in januari.’

Jaarwisselingen in Managuay zijn berucht. Het patroon is dit: met Oud en Nieuw vallen honderden doden en gewonden, de politie blijft op haar post en in de ochtend verklaart de Staatsgezondheidsdienst dat alles rustig is verlopen. Zo ook dit jaar. De werkelijkheid is echter anders: metropool Mataquintos snoof tot het ochtendgloren, in het jungleachtige noorden slingerde men naakt aan lianen en op de pampa’s van het zuiden vonden weer de met drank overgoten lamarodeo’s plaats. En in de Andes, in het westen, streefde elk plaatsje naar het hoogste vreugdevuur. 

Dit jaar streek San Cristóbal met de eer: de vlammen reikten wel 21 meter hoog. Het resultaat van gemeenschapszin, stelt Geraldo Puños (59), een van de vegers op het plein. ‘Aan de brandstapel draagt iedereen zijn steentje bij,’ zegt hij. ‘Een oud kastje, een stoel.’ Zelfs de overheid deed mee: de Immigratiedienst doneerde zevenhonderd in beslag genomen panfluiten van illegale Bolivianen, en één beenprothese.

Het vreugdevuur is simpelweg een traditie in San Cristóbal. Na middernacht vormen de mannen uit het stadje een kring en dansen er zo dicht mogelijk tegenaan. Wie als eerste zijn snor schroeit, krijgt – behalve rode blaren in zijn gezicht – de unieke kans om de nacht door te brengen met een scholiere naar keuze.

Ramira lacht: afgelopen maandag was zij zo’n scholiere. ‘Ik wist van toeten noch blazen, ik vond er niks aan. Toen hij zijn vriendengroep ging halen, ben ik hem snel gepeerd!’
Noud Nijssen

Deze culturele reportage was eerder te lezen in de Volkskrant.