Categorie: de volkskrant

Opeens houdt junglegids Ramón zijn adem in. Langzaam brengt hij een vinger voor zijn lippen. ‘We zijn niet ver van de moerassen van Canádos,’ fluistert Ramón. ‘Een uniek ecosysteem: 3000 plantensoorten, 250 vogelsoorten, 350 vissoorten, 100 soorten zoogdieren, 60 soorten reptielen.’ Hij kijkt ons aan. ‘Kortom, een levensgrote delicatessenzaak.’ Met normale stem, wijzend op de ketel met de groene staarten over de rand: ‘Iemand nog leguanensoep?’

Een jungletrek in Managuay is een spannende aangelegenheid, maar vooral voor de dieren die zich langs de route ophouden. Elke gids is een slager. Letterlijk: de Managuayaanse Bond van Slagerbedrijven verplicht al zijn leden om twee weken per jaar door te brengen in het regenwoud van Noord-Managuay, ook wel ‘de Groene Keuken’ genoemd. Het is niet de enige beroepsgroep met een ontspannen houding ten opzichte van de jungle.

Neem de politiek: de moerassen van Canádos vormen niet alleen een uniek ecosysteem, maar ook een massagraf met de afgezonken lichamen van 300.000 politieke dissidenten. Of evenementenorganisaties: muziekfestival Misterioso vindt elk jaar plaats op de plek waar de oprichter, houthakker Carlos Llanos, voor het laatst aan het rooien is geweest. Ook leven in het oerwoud duizenden maoïstische rebellen, wier visie op het milieu nog het best blijkt uit een uitgelekt memo uit 2006, waarin ze de Drieklovendam in bevriende natie China omschreven als ‘de doodsteek voor de natuur, maar wel heel gaaf.’

Ramón weet hoe westerlingen hierover denken. ‘Jullie in Europa hebben makkelijk praten, maar ik hou van onze bedreigde diersoorten. Daarom eet ik ze zo graag op. ’ Hij haalt een apenkop uit zijn rugzak en begint te kauwen. Dan beginnen zijn ogen te twinkelen: hij heeft een goede grap bedacht. ‘Als je dieren zo belangrijk vindt, waarom richt je er dan geen politieke partij voor op?’ De hele groep barst in lachen uit.
Noud Nijssen

Deze culturele reportage was eerder te lezen in de Volkskrant.

Foto José el Rey

Kindertekening van Sint-Cerberus

Avond. De kachel zoemt, buiten bromt een lama. De zeven kinderen van Paco en Panchita slaken een gaap – en op dat moment knalt de deur open. ‘Vrolijk Sint-Cerberus!’ Een prikkende nevel vult de ruimte. Drie zwartgeverfde mannen stormen naar binnen en bekogelen met ontelbare harde brokken de kleintjes, die huilend en gillend het erf op stuiven. Dan sjokt een man met een rode mijter, rode poncho en een stok de kamer binnen. Oom Diego – want die is het – ploft neer in een fauteuil. ‘Zo. Nu eerst een tequila.’

De Managuayaanse Sinterklaas heet Sint-Cerberus en is een kindervriend op wie niet alle kleintjes zich verheugen. Met San Cerbero verkleden vaders en ooms zich als een christelijke heilige – of als diens hulpje Pedro el Negro – om hun kroost te verrassen. Aangezien het feest echter wordt gezien als een excuus om het collectief op een zuipen te zetten en de verrassing bestaat uit een wolk pepperspray en een spervuur van keiharde snoepjes (de cagarrutas), houdt menige Managuayaanse kleuter er een trauma aan over.

Vorig jaar werd in Mataquintos zelfs een opvanghuis geopend voor slachtoffertjes van de goedheiligman. De opening werd ontsierd door een menigte aangeschoten Sint-Cerberussen voor de ingang, die tientallen in brand gestoken kinderknuffels naar binnen probeerden te gooien en de Managuayaanse versie brulden van ‘Ach vaderlief, toe drink niet meer’.

Als alle kinderen weer rustig in bed liggen, schenken Paco en Panchita een borrel in. Ze bedanken oom Diego. Wat is eigenlijk de lol van het feest? Paco: ‘Degene die Sint-Cerberus speelt, heeft een goede tijd.’ Panchita lacht: ‘Maar die is dan ook dronken.’ Dus iedereen is opgelucht als Sint-Cerberus eind december weer vertrekt? ‘Jazeker,’ roept oom Diego vanuit zijn fauteuil. ‘Dan kunnen we die mormels tenminste weer zónder poespas de stuipen op het lijf jagen!’
Noud Nijssen

Foto Persbureau Managuay

Deze culturele reportage was eerder in afwijkende vorm te lezen in de Volkskrant.

Het Teatro Colón in San Luís

‘Kennen jullie dat?’ De cabaretier kijkt het publiek in. ‘Zat ik laatst op een tank, komt er een officier op me af. Zegt ie: “Het is groen, je mag er niet op zitten en het is géén tank.” Ik zeg: “Weet ik niet.” Hij pakt zijn Korobov TKB-022 volautomatisch, slaat me tegen de grond en brult: “Tóch een tank!”’

Rumoer. De man naast me slingert zijn glas caipirinha naar het podium. Laarzen, een stoel en zelfs een hagelschot ijsklontjes gaan door de lucht. Glunderend ontwijkt de cabaretier de projectielen: zijn grap valt duidelijk in de smaak.

Het Festival Cabaret de las Pampas is hét humorevenement van Managuay. Eens per jaar stroomt het Teatro Colón in San Luís vol voor zestig grappenmakers die strijden om de eer. Hun grootste hindernis is ongevraagde publieksparticipatie – hier in het cowboyachtige zuiden geeft men nu eenmaal graag zijn mening.

Vorig jaar maakte een nerveuze beginneling de zaal, bestaande uit Hubba Bubba smakkende gaucho’s, uit voor ‘kauwboys’. Hij bezweek aan interne bloedingen. Een The Matrix-parodiant had geluk en kwam er met slechts een geperforeerd oor vanaf. Inmiddels zeggen oud-winnaars als Sara Krosas (kapotte knieschijf), Juan Japo de los Walos (doorzeefde linkerschouder) en Frederico Jóven (betweterigheid van de volhardende soort): wie San Luís in één stuk verlaat, heeft er niet echt gestaan.

Tijd voor de laatste act. Het is het trio Raúl, Ramón y Ramona, dat vorig jaar nog wegens ‘subtiliteit’ werd afgewezen. Daar hebben ze van geleerd: Raúl draagt een gillende lesbienne op zijn schouder, Ramón een manke condor en Ramona draagt, getuige haar deinende borsten, helemaal niets. Onder luid gejoel schroeft ze de dop van een fles olijfolie en knipoogt naar de juryvoorzitter. Die steekt zijn duim omhoog. Eén finaleplek staat al vast.

Deze culturele reportage was eerder te lezen in de Volkskrant.

Pilar Hipopótamo (r), verdacht van ‘socialistisch terrorisme’.

Het is een bijna perfecte reeks: generaal Puzzo die tot minister wordt benoemd, generaal Puzzo die de kerncentrale van Jerónimos opent, en generaal Puzzo die in negen vuilniszakken wordt afgeleverd bij het Managuayaanse ministerie van Justitie. De ontbrekende, voorlaatste foto is net een week weg voor restauratie, maar gelukkig laat de titel van de expositie weinig te raden over: Drive-by shootings op staatsbevel, 1964–1971.

Drive-by shootings is een poging van het Legermuseum in Cabúm om actiever het publiek op te zoeken. Als uithangbord van de militaire junta geniet het onder Managuayanen weinig populariteit, niet in het minst vanwege zijn officiële, ietwat pompeuze naam: Museo Glorioso del Ejército y sus Guerras Gloriosas para la Gloria Superior de la Patria Gloriosa, oftewel Glorieus Museum van het Leger en zijn Glorieuze Oorlogen ter Meerdere Glorie van het Glorieuze Vaderland. De meeste bezoekers zijn buitenlanders op de vlucht voor de Zuid-Amerikaanse hitte buiten.

Toch is Drive-by shootings een gouden greep. Welk ander museum leent zich zo goed voor een sinister onderwerp als dit? Zodra je door de hoofdpoort loopt, over de met kinderkopjes geplaveide weg (échte kinderkopjes, van de Kinderdagverblijvenrevolte van ’98), zie je zeven donkergrijze loodsen oprijzen uit een dorre vlakte. Binnen voeren de prenten van het militaire fotografenkorps je mee naar het hart van de Managuayaanse politieke cultuur.

De minister van Sport, generaal Hipopótamo? Toch vermoord door vier langsrazende motorrijders in 1966 en niet, zoals destijds werd beweerd, door zijn vierjarige ‘socialistische dochter’ Pilar. Francisco Gil, hoofd van het Olympisch Comité in 1971? Op de foto steekt hij lachend zijn hand op naar het opengedraaide raampje van een zwarte Volvo, kennelijk naar een goede bekende. Een fractie van een seconde later zullen 39 kogels hem doorzeven.

Voor wie deze zwartgalligheid te veel wordt, is er altijd nog de permanente expositie over geschiedenis en cultuur. Wist u dat de witte cirkel van de Managuayaanse vlag, waarin de gouden lama staat afgebeeld, een klodder spuug symboliseert? Ga eens snel kijken dan.
Noud Nijssen

Deze culturele reportage was eerder in een aangepaste versie te lezen in de Volkskrant.

Foto Lota del Horno

Een sopropo

Van wat voor muziek hou jij?’ Of: ‘Evita Perón, vrouw of musicalster?’ Er zijn veel opmerkelijke vragen denkbaar tijdens de liefdesdaad, maar regisseur Andrés Papachango (1949) sprak ze echt uit. Sterker: het enfant terrible van de Managuayaanse cinema liet de camera’s lopen terwijl hij het deed.

Liefde (Amor, 2008) is sinds afgelopen zaterdag te zien in een nevenprogramma van het Managuayaans Film Festival (MFF). Een gewaagde keuze, aangezien de film destijds door de critici werd afgedaan als ‘een goedkope aaneenschakeling van ruim veertig hoerenbezoeken’ en ‘een slap excuus om zoveel mogelijk vrouwelijk naakt te laten zien’.

Het zijn deze nevenprogramma’s die het MFF doorgaans zo geslaagd maken. Zeker nu de uitreiking van de Gouden Lama’s steeds meer een gelegenheid wordt waarin de militaire junta een beslissend woordje meespreekt. Zoals vorig jaar, toen een wanproduct van het Managuayaanse leger de grote winnaar werd: Het bloedbad bij San Fernando, een in real time nagespeelde veldslag van dertien (!) uur. De makers wilden speciale effecten gebruiken, maar het officierskorps stond erop om de complete slachting over te doen.

Nee, dan het ingetogen werk van Papachango. Neem het magistrale Alles over mijn vader (Todo sobre mi padre, 2001), waarin een travestiet, de zoon van twee travestieten, op zoek gaat naar zijn vader, die nooit een echte travestiet blijkt te zijn geweest, maar slechts een travestietachtige manhoer die travestieten als klant heeft.

Of Diepe vouwen (Arrugas profundas, 2010), door Papachango geroemd als ‘het bewijs van cinematografische schoonheid op het snijvlak van erotiek en origami.’ En de broeierige roadmovie Twee sopropo’s en een perzik (Dos sopropos y un melocotón, 2003). Daarin razen twee jongens en hun buurvrouw uit verveling over de pampa’s. De sopropo – een soort komkommer – uit de titel verwijst naar de permanente staat van opwinding van het duo.

Ook bij deze films kreeg Papachango het verwijt van effectbejag. Zijn reactie luidde steevast: ‘Wie de plot niet vat, heeft in elk geval een paar lekkere tieten gezien.’
Noud Nijssen

Deze culturele reportage was eerder te lezen in de Volkskrant.